یکی از نگرانی های رایج در میان بیماران ارتودنسی (به ویژه در روزهای ابتدایی درمان)، زخم شدن لب، گونه یا مخاط داخلی دهان بر اثر براکت هاست. این نگرانی آنچنان هم بی پایه نیست! زیرا براکت های فلزی ممکن است در مراحل ابتدایی درمان باعث تحریک بافت نرم دهان شوند. اما آیا این وضعیت طبیعی است؟ تا چه زمانی ادامه دارد؟ و مهم تر از همه، چگونه می توان از زخم براکت ارتودنسی را مدیریت و پیشگیری کرد؟
آیا براکت ها ارتودنسی باعث زخم شدن لب و دهان می شن؟
بله ولی دلیل دارد و از همه مهم تر موقتی است. براکت های ارتودنسی، به ویژه در روزها یا هفته های ابتدایی پس از نصب، ممکن است با بافت نرم دهان مانند سطح داخلی لب، گونه یا زبان تماس مستقیم داشته باشند. این تماس در کنار حرکت طبیعی عضلات صورت و گفتار، می تواند منجر به سایش، التهاب و در نهایت زخم شود.
دلایل شایع زخم شدن دهان با براکت ارتودنسی عبارتند از:
- اصطکاک مداوم بین براکت و بافت نرم
- تحریک ناشی از لبه های تیز یا سیم های بیرون زده
- حرکت لب ها و گونه ها حین صحبت یا غذا خوردن
- خشکی دهان که باعث کاهش مقاومت مخاط در برابر سایش می شود
این زخم ها تا چه مدت طبیعی هستند؟
به طور معمول، زخم براکت ارتودنسی (در لب، گونه و کلا بافت نرم دهان) فققط در چند هفته اول درمان مشاهده می شوند. با گذشت زمان، مخاط دهان به وجود براکت ها عادت می کند و نوعی سازگاری فیزیولوژیکی ایجاد می شود. در واقع، پوست داخلی دهان به مرور مقاوم تر می شود و میزان تحریک کاهش می یابد.
آیا این زخم ها خطرناک هستند؟
در اغلب موارد، این زخم ها سطحی و غیرخطرناک هستند و خودبه خود در عرض چند روز بهبود می یابند. با این حال، در صورت بروز علائم زیر، باید حتماً با ارتودنتیست مشورت شود:
- درد شدید و مداوم
- زخم های عمیق یا عفونی
- خونریزی غیرقابل مهار
- تب یا تورم شدید در ناحیه اطراف زخم
راه حل هایی برای زخم های دهانی ناشی از براکت چیست؟
درست است که در پاسخ به سوال آیا براکت ها ارتودنسی باعث زخم شدن لب و دهان می شن؟ گفتیم بله، ولی راه حل هایی هم برای این موضوع داریم. به طور کلی روش های زیر برای مدیریت زخم براکت ارتودنسی وجود دارند:
۱. استفاده از موم ارتودنسی
موم ارتودنسی ابزاری ساده اما بسیار کارآمد است. اگر حس می کنید قسمتی از براکت یا سیم، گونه، لب یا زبانتان را اذیت می کند و باعث زخم شده، کافیست مقدار کمی از این موم را بردارید و روی آن قسمت بگذارید.
این موم مانند یک محافظ عمل می کند و مانع تماس مستقیم براکت ارتودنسی ثابت با بافت حساس دهانتان می شود. با این کار، به بافت آسیب دیده فرصت می دهید تا ترمیم شود و درد و سوزش نیز به طور قابل توجهی کاهش می یابد.
۲. شستشو با دهانشویه های ضدعفونی کننده
برای اینکه مطمئن شوید زخم براکت ارتودنسی دندان عفونت نمی کند و زودتر خوب می شود، می توانید از دهانشویه های ضدعفونی کننده استفاده کنید. انواع خاصی از دهانشویه ها برای کسانی که ارتودنسی دارند یا آنهایی که حاوی کلرهگزیدین هستند (البته با مشورت دندانپزشکتان)، خیلی کمک کننده هستند.
این دهانشویه ها با کم کردن میکروب ها در دهان، جلوی ورود باکتری ها به زخم ها را می گیرند و یک محیط تمیز برای ترمیم سریع تر ایجاد می کنند. حتماً هنگام استفاده از این دهانشویه ها، دستورالعمل های مربوطه را رعایت کنید.
۳. استفاده از از ژل های ترمیمی و تسکین دهنده موضعی
برخی ژل ها و پمادهای موضعی می توانند حسابی به کم شدن التهاب و زودتر خوب شدن زخم براکت دهان کمک کنند. مثلاً ژل هایی که در آن ها بنزوکائین هست، می توانند به صورت موقت درد را بی حس کرده و تسکین دهند.
ژل های بر پایه آلوئه ورا هم خاصیت ضدالتهابی و ترمیم کننده دارند که روند بهبود زخم را سرعت می بخشند. ولی سعی کنید که حتماً قبل از استفاده، دستورالعملشان را بخوانید یا از دندانپزشکتان بپرسید.
۴. حفظ رطوبت دهان
شاید ساده به نظر برسد، اما نوشیدن آب کافی در طول روز خیلی مهم است! دهان شما باید مرطوب بماند تا بافت های نرمش سالم بمانند و زخم براکت ارتودنسی (اگر دارید) راحت تر خوب شود. چرا این حرف را میزنیم؟
زیرا خشکی دهان می تواند زخم ها را بدتر کند و سرعت بهبود را پایین بیاورد. پس سعی کنید به اندازه کافی آب بنوشید و از خوردن زیاد موادی که دهان را خشک می کنند (مثل نوشیدنی های الکلی یا کافئین دار)، خودداری کنید.
۵. پرهیز از مصرف غذاهای سفت و تیز
چند هفته اول بعد از نصب براکت (یا هر بار که براکت ها تنظیم می شوند)، بهتر است کمی مراقبب خورد و خراک خودتان باشید. در واقع غذاهای سخت، چسبنده، خیلی تُرد یا نوک تیز می توانند هم به براکت ها آسیب بزنند و هم زخم های دهانتان را تحریک و بدتر کنند.
در این دوره، بهتر است به جهت جلوگیری از بروز آسیب و زخم براکت ارتودنسی به سراغ غذاهای نرم و ترجیحا خنک بروید. مثلاً:
- سوپ
- ماست
- پوره
- میوه های نرم (مثل موز)
- و انواع اسموتی ها
انتخاب های خوبی هستند که بدون آسیب زدن به دهان و براکت ها، به شما کمک می کنند تغذیه خوبی هم داشته‌باشید.
بیشتر بخوانید: اصول تغذیه در ارتودنسی (در طول درمان چه بخوریم چه نخوریم؟)
در خصوص زخم براکت ارتودنسی، چه زمانی باید به متخصص مراجعه کرد؟
اگر زخم ها پس از گذشت ۲ هفته همچنان سرجایشان هستند، یا درد به گونه ای است که مانع غذا خوردن و صحبت کردن شده، بهتر است به متخصص خودتان اطلاع دهید. در این موارد، احتمال دارد براکت ها یا سیم ها نیاز به تنظیم مجدد داشته‌باشند.
آیا براکت های سرامیکی یا الاینرهای شفاف هم باعث زخم می شوند؟
بسیاری از افراد می پرسند که آیا روش های مدرن تر ارتودنسی سیستم سرامیکی و الاینرهای شفاف نیز، مثل براکت ها فلزی ارتودنسی باعث زخم شدن لب و دهان می شن؟ بیایید هر دو روش را بررسی کنیم:
براکت های ارتودنسی سرامیکی
سیستم ارتودنسی سرامیکی از نظر زیبایی یک انتخاب بسیار خوب هستند. چرا؟ چون:
- شفاف اند یا رنگی نزدیک به دندان ها دارند و کمتر به چشم می آیند.
- سطح آن ها نیز معمولاً صاف تر از براکت های فلزی است.
ولی خب! حتی با این ویژگی ها، این احتمال وجود دارد که در روزهای اول درمان، باعث ایجاد کمی زخم یا تحریک در بافت های نرم دهان شوند. یعنی اینجا هم زخم براکت ارتودنسی سرامیکی داریم ولی خب محدودتر!
دلیلش این است که ساختار اصلی آن ها (یعنی خود براکت و سیم) مانند براکت های فلزی است و تا زمانی که زبان و مخاط داخلی دهان به حضور آن ها عادت کنند، ممکن است کمی سایش یا اصطکاک ایجاد شود. پس، آمادگی برای یک دوره کوتاه سازگاری در این روش نیز منطقی است.
الاینرهای شفاف
اما الاینرهای شفاف (ارتودنسی نامرئی) داستان متفاوتی دارند. این الاینرها کاملاً بدون سیم و براکت طراحی می شوند. آن ها از پلاستیک شفاف و کاملاً صاف ساخته می شوند که دقیقاً روی دندان ها قرار می گیرند. به همین دلیل، به میزان بسیار کمتری باعث زخم یا تحریک مخاط دهان می شوند.
یعنی در واقع هیچ لبه تیز یا سیم برجسته ای وجود ندارد که بتواند به گونه ها، لب ها یا زبان آسیبی برساند. بنابراین، برای افرادی که حساسیت بالایی دارند یا نمی خواهند ناراحتی های اولیه براکت های سنتی را تجربه کنند، الاینرهای شفاف گزینه ای به مراتب راحت تر و مناسب تر محسوب می شوند.
زیاد نگران زخم براکت ارتودنسی دندان نباشید ….
همانطور که در ابتدای مقاله هم اشاره کردیم، جواب سوال آیا آیا براکت ها ارتودنسی باعث زخم شدن لب و دهان می شن؟ یا خیر، یک بله است. ولی واقعا خبری از زخم های آنچنانی و مشکل ساز نیست. قضیه فقط کمی تحریک و حساسیت موقت است. این واقعا طبیعی است و بعد از چند روز به وضعیت جدید عادت می کنید. یعنی دیگر خبری از زخم و التهاب نیست!
برای مدیریت کلی این وضعیت هم می توانید به این نکات پیشگیرانه توجه کنید:
- درخواست موم ارتودنسی از همان جلسه اول
- بررسی لبه های تیز سیم توسط متخصص ارتودنسی
- آموزش صحیح استفاده از دهانشویه و مراقبت های دهانی
- رعایت بهداشت دقیق دهان برای جلوگیری از عفونت زخم ها
پرسش های رایج درباره زخم براکت ارتودنسی
بله، ژل های موضعی ضدالتهاب مانند بنزوکائین یا لیدوکائین با دوز مشخص می توانند درد را کاهش دهند.
خیر، برعکس. آدامس جویدن در این مرحله باعث افزایش اصطکاک شده و زخم ها را بدتر می کند.
این موضوع نادر است و خیلی کم پیش می آید. اما در صورت بروز با ارتودنتیست خودتان صحبت کنید.
خیر، این موم ها بدون طعم و غیرسمی هستند و در صورت بلعیده شدن، خطری برای بدن ندارند. ولی شما ترجیحا آن را قورت ندهید بهتر است.
