توضیح هرچیزی که باید درباره دندان اضافی بدانید
شاید خودتان متوجه شده‌اید که یک یا چند دندان اضافی و عجیب در جایی نامتعارف از دهان تان در حال رویش است. این پدیده که در علم دندانپزشکی به آن هایپردونتیا (Hyperdontia) گفته می‌شود، هرچند به اندازه پوسیدگی یا بیماری لثه شایع نیست، اما می تواند سوالات و نگرانی های زیادی ایجاد کند. این دندان های اضافی از کجا می آیند؟ آیا خطرناک هستند؟ و مهم تر از همه، با آن ها چه باید کرد؟ در این مقاله به تمامی این سوالات پاسخ می دهیم.
دندان اضافی یا هایپردونتیا چیست؟
هایپردونتیا به وضعیتی می گویند که در آن بیش از تعداد طبیعی دندان های شیری (۲۰ عدد) یا دائمی (۳۲ عدد) در دهان، دندان وجود داشته‌باشد. این دندان ها می توانند در هر قسمتی از قوس دندانی ظاهر شوند، اما شایع ترین مکان برای آن ها، در فک بالا و بین دو دندان جلویی است.
این دندان ها می توانند از نظر شکل و اندازه بسیار متنوع باشند:
- گاهی اوقات دندان اضافی کاملاً شبیه به دندان های کناری خود است و تشخیص آن فقط با شمردن تعداد دندان ها ممکن می شود.
- در بسیاری از موارد، این دندان ها شکل های عجیبی دارند؛ مثلاً کوچک و میخ مانند (peg-shaped)، مخروطی یا توده‌ای شکل هستند.
- همچنین، این دندان ها ممکن است به طور کامل در دهان رویش پیدا کنند یا به صورت نهفته در زیر لثه و داخل استخوان فک باقی بمانند و فقط در عکس رادیوگرافی دیده شوند.
انواع رایج هایپردونتیا را بیشتر بشناسید
دندانپزشکان بر اساس محل قرارگیری، به این دندان ها نام های خاصی می دهند:
- مزیودنس (Mesiodens): این شایع ترین نوع هایپردونتیا است که بین دو دندان سانترال جلویی در فک بالا ظاهر می شود. معمولاً کوچک و مخروطی شکل است.
- دیستومولر (Distomolar): دندان اضافی که در پشت آخرین دندان آسیاب (دندان عقل) رشد می کند.
- پارامولر (Paramolar): وضعیتی که دندان در کنار دندان های آسیاب (معمولاً سمت گونه) رویش پیدا می کند.
این دندان ها از کجا می آیند؟ علت اصلی بروزشا چیست؟
علت دقیق به وجود آمدن دندان اضافه هنوز به طور کامل مشخص نیست، اما نظریه های مختلفی در این مورد وجود دارد. قوی ترین نظریه معتقد است که این پدیده به دلیل “بیش فعالی” جوانه های دندانی (Dental Lamina) در دوران جنینی رخ می دهد. یعنی به جای اینکه یک جوانه برای یک دندان خاص تشکیل شود، به دلایلی این جوانه تقسیم شده و دو یا چند دندان از آن به وجود می آید.
عوامل زیر می توانند در بروز این پدیده نقش داشته باشند:
ژنتیک و وراثت
به نظر می رسد هایپردونتیا یک عامل ارثی قوی دارد. اگر در خانواده شما سابقه وجود هایپردونتیا وجود داشته باشد، احتمال بروز آن در شما نیز بیشتر است.
ارتباط با برخی سندرم ها
این پدیده در افرادی که دارای برخی سندرم های ژنتیکی خاص هستند، شایع تر است. سندرم هایی مانند شکاف لب و کام، سندرم گاردنر (Gardner’s syndrome) و دیسپلازی کلیدوکرانیال (Cleidocranial dysplasia).
البته این را هم بدانید که در بسیاری از موارد، دندان اضافی در افرادی دیده می شود که هیچ بیماری یا سندرم خاص دیگری ندارند.
آیا هایپردونتیا مشکل ساز است؟ عوارض احتمالی اش چه هستند؟
هایپردونتیا همیشه مشکل ساز نیست. اگر این دندان به صورت نهفته و در جایی بی خطر در فک قرار گرفته باشد و به ریشه دندان های مجاور آسیبی نرساند، ممکن است دندانپزشک تصمیم بگیرد که فقط آن را تحت نظر بگیرد. اما در اغلب موارد، این دندان ها می توانند باعث ایجاد مشکلات متعددی شوند:
| مشکل احتمالی | توضیحات |
|---|---|
| جلوگیری از رویش دندان های دائمی | این شایع ترین مشکل است. یک دندان اضافی نهفته می تواند مسیر رویش دندان دائمی (معمولاً دندان جلویی) را مسدود کرده و مانع از بیرون آمدن آن شود. |
| ایجاد شلوغی و نامرتبی دندان ها | اگر دندان اضافی در قوس دندانی رویش پیدا کند، فضای سایر دندان ها را اشغال کرده و باعث ایجاد بی نظمی و کجی در آن ها می شود. |
| ایجاد فاصله بین دندان ها | یک مزیودنس می تواند باعث ایجاد فاصله (دیاستم) بین دو دندان جلویی شود. |
| آسیب به ریشه دندان های مجاور | یک دندان اضافه نهفته می تواند با فشار آوردن به ریشه دندان کناری، باعث تحلیل رفتن و آسیب به آن شود. |
| ایجاد کیست های دندانی | در موارد نادر، در اطراف تاج یک دندان اضافی نهفته، ممکن است یک کیست پر از مایع (کیست دنتی ژروس) تشکیل شود که می تواند به استخوان فک آسیب برساند. |
| مشکلات در درمان ارتودنسی | وجود یک دندان اضاف می تواند مانعی برای حرکت صحیح دندان ها در طول درمان ارتودنسی باشد. |
با دندان اضافی چه باید کرد؟
تصمیم گیری در مورد نحوه مدیریت یک دندان اضافی به عوامل مختلفی مثل این ها بستگی دارد:
- نوع دندان
- محل قرارگیری آن
- اینکه رویش کرده یا نهفته است
- و مشکلاتی که ایجاد کرده یا ممکن است ایجاد کند.
بر این اساس ما روش های زیر را برای درمان هایپردونتیا داریم:
۱. تحت نظر گرفتن (Monitoring)
همانطور که گفته شد، اگر یک دندان اضافه نهفته هیچ مشکلی ایجاد نکرده و به ساختارهای مجاور آسیبی نمی رساند، گاهی اوقات بهترین کار، هیچ کاری نکردن است! در این حالت، دندانپزشک با گرفتن عکس های رادیوگرافی دوره ای، وضعیت دندان را تحت نظر می گیرد تا مطمئن شود که مشکلی ایجاد نمی کند.
۲. کشیدن دندان اضافی (Extraction)
این مورد رایج ترین و قطعی ترین روش درمانی است. در موارد زیر، کشیدن دندان اضافی قویاً توصیه می شود:
- اگر مانع رویش دندان دائمی شده باشد.
- اگر باعث ایجاد شلوغی یا فاصله بین دندان ها شده باشد.
- اگر به ریشه دندان های مجاور آسیب رسانده باشد.
- اگر باعث ایجاد کیست شده باشد.
- اگر قبل از شروع درمان ارتودنسی، نیاز به برداشتن آن باشد.
کشیدن دندان اضافی رویش کرده معمولاً یک فرایند ساده است. اما کشیدن دندان نهفته، یک عمل جراحی کوچک است که توسط دندانپزشک یا جراح فک و صورت انجام می شود. در این عمل، لثه به آرامی کنار زده شده، دندان اضافه خارج می شود و سپس محل بخیه زده می شود.
بهترین زمان برای کشیدن دندان اضافی چه زمانی است؟
این تصمیم در واقع بسیار مهم است و بگذارید بر عهده دندانپزشک شما باشد! ولی در کل و معمولاً اگر دندان اضافی مانع رویش دندان دائمی شده‌باشد، جراحی در سنین پایین (حدود ۷-۸ سالگی) انجام می شود تا به دندان دائمی فرصت رویش داده شود.
۳. ارتودنسی
پس از کشیدن دندان اضافی، اغلب به درمان ارتودنسی نیاز است تا مشکلاتی که این دندان ایجاد کرده(مانند فاصله، شلوغی یا عدم رویش دندان دائمی) اصلاح شود. گاهی اوقات پس از درمان هایپردونتیا، ارتودنتیست با استفاده از درمان های ارتودنسی، دندان دائمی پنهان را به سمت پایین هدایت می کند و در جای صحیح خود قرار می دهد.
سوالات پرتکرار شما در خصوص هایپردنتیا
بله، کاملاً. بسیاری از دندان های اضافی پنهان هستند و هیچ علامتی ندارند. آن ها اغلب به صورت اتفاقی در یک عکس رادیوگرافی روتین دندانپزشکی کشف می شوند.
بله. در هایپردونتیا یک دندان کامل است و دارای ریشه، عصب و عروق خونی است، هرچند ممکن است ساختار آن کمی متفاوت باشد.
این جراحی تحت بی حسی موضعی کامل انجام می شود و شما در حین عمل هیچ دردی احساس نخواهید کرد. درد و تورم بعد از عمل نیز کاملاً طبیعی است و با داروهای مسکن و کمپرس سرد به خوبی کنترل می شود.
این کاملا بستگی به موقعیت دندان دارد. همانطور که گفتیم، اگر در جای بی خطری باشد، ممکن است مشکلی پیش نیاید. اما در بسیاری از موارد، عدم درمان می تواند منجر به مشکلات جدی تری مانند از دست دادن دندان دائمی مجاور یا نیاز به درمان های پیچیده‌تر در آینده شود.
