ارتودنسی چیست؟ (بررسی دقیق یکی از پایه ای ترین درمان های دندانپزشکی)

در این مقاله به صورت کامل بررسی می کنیم که دقیقا ارتودنسی چیست، برای چه کسانی مناسب است، چه روش هایی دارد، چقدر طول می کشد، چه مزایا و محدودیت هایی دارد و چرا نباید آن را به تعویق انداخت.

ارتودنسی چیست؟

کلمه “ارتودنسی” یا ارتودانتیکس خودش ریشه ای قدیمی دارد و از زبان یونانی گرفته شده است. بخش اول آن یعنی “ortho” به معنی صاف و بخش دوم آن یعنی “dont” به معنی دندان است. بنابراین، اگر بخواهیم به معنی تحت اللفظی آن نگاه کنیم، ارتودانتیکس یعنی صاف کردن دندان ها یا مرتب کردن آن ها.

اما در عمل، کاری که ارتودنتیست انجام می دهد، فقط محدود به صاف کردن تک تک دندان ها نیست. درمان در واقع فراتر از این است و هدف بزرگ تری دارد. این درمان شامل مرتب کردن و تنظیم دقیق جایگاه دندان ها می شود، اما همزمان به هماهنگ کردن موقعیت فک بالا و فک پایین نسبت به هم هم کمک می کند.

عمیق ترین هدف ارتودنسی چیست؟

هدف نهایی و اصلی از درمان ارتودنسی این است که علاوه بر مرتب کردن دندان ها، نحوه قرارگیری فک ها را هم اصلاح کند تا عملکرد جویدن و صحبت کردن بهبود پیدا کند. در نتیجه، ارتودانتیکس تلاش می کند تا یک تعادل کامل، هم از نظر اینکه دهان و دندان ها چطور کار می کنند (تعادل عملکردی) و هم از نظر زیبایی چهره و لبخند بیمار ایجاد کند. پس درمانی که ما انجام می دهیم صرفاً زیبایی نیست، بلکه بهبود عملکرد را هم شامل می شود.

چه مشکلاتی با ارتودنسی اصلاح می شوند؟

حقیقت این است که ارتودنتیست ها می توانند واقعا طیف گسترده ای از مشکلات مرتبط با هماهنگی دندان ها و موقعیت فک ها را اصلاح کنند. بیایید ببینیم مهم ترین مشکلات بر اساس دسته بندی کدام ها هستند:

نامرتبی دندان ها

اگر بپرسید که رایج ترین کاربرد ارتودنسی چیست؟ قطعا اولین جوابمان اصلاح نامرتبی دندان ها است. این نامرتبی می تواند به شکل:

• شلوغی بیش از حد دندان ها باشد، یعنی فک فضای کافی برای قرارگیری همه دندان ها ندارد،
• یا برعکس، دندان ها از هم فاصله دار هستند و بینشان فضای خالی وجود دارد.

مشکلات بایت که راست کار ارتودنسی هستند

انواع مشکلات مربوط به نحوه روی هم قرار گرفتن دندان های بالا و پایین یا همان “بایت” هم با ارتودنسی قابل اصلاح هستند. مثلاً:

• اوربایت حالتی است که دندان های فک بالا بیش از حد روی دندان های فک پایین را می پوشانند.
• آندربایت برعکس اوربایت است و در آن دندان های فک پایین جلوتر از دندان های فک بالا قرار می گیرند.
• کراس بایت وقتی اتفاق می افتد که هنگام بستن دهان، بعضی از دندان های بالا به جای اینکه روی دندان های پایین قرار بگیرند، پشت آن ها یا در موقعیت نامناسبی نسبت به هم قرار می گیرند.
• مشکل دیگر باز بودن بایت است؛ در این حالت، حتی وقتی فک ها بسته هستند، بین دندان های بالا و پایین، به خصوص در قسمت جلو یا گاهی عقب دهان، فاصله ای وجود دارد و با هم تماس پیدا نمی کنند.

انحراف خط وسط دندان ها

علاوه بر این مشکلات، ارتودنسی می تواند انحراف خط وسط دندان ها را هم اصلاح کند؛ یعنی وقتی خطی فرضی از وسط صورت می کشیم، خطی که از بین دو دندان جلویی بالا یا پایین می گذرد، دقیقاً در راستای آن خط وسط صورت نباشد.

اصلاح و هدایت مشکل رشد فک (که برای کودکان عالی است)

در مواردی که مشکل از رشد خود فک ها باشد، یعنی مشکلات رشد فک بالا یا پایین (مثلاً:

• یکی از فک ها کوچک تر یا بزرگ تر از حد نرمال باشد)
• به خصوص اگر در سنین رشد بیمار تشخیص داده شود

ارتودنسی می تواند با هدایت رشد فک ها به اصلاح این ناهنجاری های اسکلتی کمک کند. (شاید بپرسید که مهم ترین روش هدایت فک کودکان در ارتودنسی چیست و جواب در اغلب موارد استفاده از وسیع کننده های کامل است)

چرا می گوییم ارتودنسی صرفا برای بهبود زیبایی طرح لبخند نیست؟

شاید بهتر بود عنوان این بخش را می گذاشتیم (مزایای ارتودنسی چیست؟) ولی ترجیح دادیم که بگوییم زیبایی بزرگ ترین و قاتوجه ترین مزیت است اما همه چیز زیبایی نیست.

درست است که ارتودنسی لبخند را زیباتر می کند، اما در واقع فواید و مزایای مهم تری هم دارد که مربوط به نحوه کار کردن دندان ها و فک ها می شود، یعنی همان مزایای “عملکردی”. این مزایای عملکردی حتی از زیبایی هم مهم تر هستند. بیایید ببینیم ارتودنسی چه فواید عملکردی مهمی دارد:

اول از همه، ارتودنسی نحوه جویدن غذا را بهبود می بخشد

ارتودنسی واقعا به گوارش بهتر کمک می کند و این فقط یک ادعا نیست. وقتی دندان ها به درستی روی هم قرار می گیرند، می توانید غذا را بهتر بجوید و خرد کنید، که این کار بار دستگاه گوارش را کمتر می کند.

مرتب بودن دندان ها باعث می شود که تمیز کردن آن ها راحت تر باشد

وقتی دندان ها روی هم افتاده باشند یا کج و نامرتب باشند، نخ دندان کشیدن و مسواک زدن همه سطوح سخت می شود و این باعث گیر کردن پلاک و ذرات غذا می شود. دندان های صاف و مرتب را می شود بهتر تمیز کرد و این کار احتمال پوسیدگی دندان ها و ابتلا به بیماری های لثه را به طور قابل توجهی کاهش می دهد.

ادای حروف و کلمات بهتر می شود

در بعضی افراد، تلفظ برخی صداها ممکن است به خاطر موقعیت نامناسب دندان ها یا فک ها مشکل داشته باشد. ارتودنسی با قرار دادن دندان ها و فک ها در جای صحیحشان می تواند به بهبود تلفظ و صحبت کردن کمک کند.

جلوگیری از تحلیل دندان ها

اگر دندان ها به درستی روی هم قرار نگیرند (مشکل در بایت)، ممکن است هنگام جویدن، برخی دندان ها به صورت ناصحیح روی هم بسابند و به مرور زمان دچار سایش بیش از حد یا غیرعادی شوند. ارتودنسی با اصلاح بایت، از این سایش ناصحیح دندان ها جلوگیری می کند.

بعضی از سردردها به طور کامل برطرف می شوند!

و در نهایت، گاهی اوقات سردردها یا دردهای در ناحیه فک می توانند ناشی از فشاری باشند که به دلیل نامناسب بودن نحوه قرارگیری فک ها و دندان ها هنگام بسته شدن دهان به مفصل فک یا عضلات اطراف آن وارد می شود. درمان های ارتودانتیکس با اصلاح اختلال بایت می تواند این فشار را برطرف کرده و به پیشگیری از این نوع سردردها کمک کند.

ارتودنسی برای چه کسانی مناسب است؟

تقریباً هر فردی، در هر سنی که باشد به شرط اینکه موارد زیر شامل حالش شود می تواند ارتودنسی انجام دهد:

• دندان ها یا فک هایش در موقعیت طبیعی و ایده آل قرار نداشته باشند.
• مشکلاتی مثل نامرتبی دندان ها یا ناهماهنگی فک ها داشته باشد.

بر این اساس و به طور کلی؛ افراد در گروه های سنی مختلفی می توانند کاندیدای درمان باشند ولی خب هر دوره سنی ویژگی های خاص خودش را دارد:

در کودکان

در کودکان سنین پایین، به خصوص حدود ۷ سالگی، یک زمان عالی برای این است که کودک توسط متخصص ارتودنسی معاینه شود. چرا؟ تا مشخص شود وضعیتِ نیازمند ارتودنسی چیست. در این سن، متخصص می تواند:

• وضعیت رشد فک ها و نحوه درآمدن دندان های دائمی را بررسی کند
• و در صورت نیاز، با مداخله زودهنگام، مسیر رشد فک ها را به سمت صحیح هدایت کند
• یا فضای لازم برای رویش دندان های دائمی را ایجاد کند.

درمان در این سن می تواند از بروز مشکلات بزرگ تر در آینده جلوگیری کند.

در نوجوانان

دوران نوجوانی اغلب به عنوان “سن طلایی” برای ارتودنسی در نظر گرفته می شود. در این دوره، رشد استخوان های فک و صورت هنوز فعال است و این موضوع باعث می شود حرکت دادن دندان ها و اصلاح ناهنجاری های فکی ساده تر و قابل پیش بینی تر باشد. همچنین، نوجوانان معمولاً همکاری خوبی در رعایت نکات درمانی دارند که به موفقیت درمان کمک می کند.

در بزرگسالان

نکته مهم این است که هیچ محدودیت سنی برای انجام ارتودنسی وجود ندارد. اگر لثه ها و استخوان هایی که از دندان ها حمایت می کنند سالم باشند، درمان در هر سنی امکان پذیر است.

بنابراین، حتی افراد مسن هم در صورت داشتن شرایط لازم می توانند برای مرتب کردن دندان هایشان اقدام کنند. البته بزرگسالان ممکن است به دلایل ظاهری بیشتر به سراغ روش های نامرئی مثل الاینرهای شفاف (ارتودنسی نامرئی) بروند.

برای اصلاح مشکلات دندان و فک چه روش هایی وجود دارند؟

بسته به نوع مشکل، بودجه، ترجیح زیبایی و شرایط سنی، روش های متفاوتی برای درمان وجود دارد:

نوع ارتودنسی	توضیح مختصر
فلزی معمولی	کلاسیک ترین و پرکاربردترین روش، با براکت و سیم فلزی
سرامیکی	مشابه فلزی، ولی با براکت های همرنگ دندان
لینگوال	براکت ها پشت دندان قرار می گیرند، کاملاً پنهان
ارتودنسی نامرئی با الاینر شفاف	قالب های شفاف و متحرک، تقریباً نامرئی، قابل برداشتن
فانکشنال	مخصوص کودکان، برای هدایت رشد فک ها در دوران رشد

بیشتر بخوانید: بهترین روش ارتودنسی چیست؟

طول درمان ارتودنسی چقدر است؟

راستش را بخواهید اینکه درمان ارتودنسی چقدر زمان می برد، یک پاسخ مشخص و ثابت ندارد و از فردی به فرد دیگر متفاوت است. مدت زمان لازم برای صاف کردن دندان ها و اصلاح ناهنجاری های فکی به عوامل مختلفی بستگی دارد. این عوامل کلیدی که روی طول درمان تأثیر می گذارند عبارتند از:

اول از همه، شدت مشکلی که دندان ها یا فک ها دارند

هرچقدر نامرتبی دندان ها شدیدتر باشد یا ناهماهنگی فک ها جدی تر باشد، طبیعتاً برای اصلاح آن ها به زمان بیشتری نیاز است.

بعد از آن، نوع روش درمانی که انتخاب می شود

این مساله هم می تواند در مدت زمان درمان اثر داشته باشد. مثلاً استفاده از براکت های ثابت یا الاینرهای شفاف ممکن است تفاوت هایی در سرعت حرکت دندان ها ایجاد کند.

سن بیمار هم یک عامل تأثیرگذار است

معمولاً در سنین رشد، چون استخوان ها و بافت های دهان در حال تغییر هستند، حرکت دادن دندان ها و اصلاح ناهنجاری های فکی ممکن است کمی سریع تر یا راحت تر انجام شود، در حالی که در بزرگسالان ممکن است به زمان بیشتری نیاز باشد.

و نکته خیلی مهم آخر، میزان همکاری خود بیمار است

این مساله را خیلی جدی نمی گیرند اما اینکه چقدر دستورات ارتودنتیست را رعایت کنید هم واقعا در مدت زمان درمان موثر است. مثلاً:

• در زمان های تعیین شده از کش های ارتودنسی استفاده کنید
• یا اگر از الاینر استفاده می کنید، آن ها را به میزان کافی در دهان بگذارید
• و همچنین چقدر بهداشت دهان و دندانتان را خوب رعایت کنید

همگی تأثیر مستقیمی بر سرعت و موفقیت درمان دارد. اگر بیمار همکاری خوبی نداشته باشد یا بهداشت را رعایت نکند، ممکن است درمان طولانی تر شود یا حتی با مشکل مواجه شود. در مقالات دگیر توضیح می دهیم که محدودیت های ارتودنسی چیست. وقتی با این محدودیت ها آشنا باشید، میزان همکاری شما بیشتر می شود.

بنابراین به طور کلی ….

با در نظر گرفتن این عوامل، معمولاً درمان های ارتودنسی بین شش ماه تا دو سال طول می کشند. البته در برخی موارد که مشکلات خیلی پیچیده و شدید هستند، ممکن است طول درمان کمی بیشتر از این هم بشود. ارتودنتیست پس از معاینه شما و بررسی شرایطتان، می تواند یک تخمین کلی از مدت زمان لازم برای درمان شما ارائه دهد.

ارتودنسی چطور انجام می شود؟ مراحل درمان به زبان ساده

مرحله	شرح فرآیند	توضیحات
۱. معاینه اولیه	معاینه دندان ها، فک و ثبت تصاویر رادیوگرافی (مثل پانورامیک یا سفالومتری)	تشخیص مشکلات فک و دندان ها (مثل شلوغی، اوربایت و …)
۲. طرح درمان	انتخاب روش مناسب (براکت فلزی/سرامیکی، الاینر شفاف و …)	ارائه برنامه زمان بندی و هزینه ها
۳. نصب ابزار	چسباندن براکت ها روی دندان ها یا تحویل الاینرهای شفاف	در روش براکت، سیم و کش ها نیز اضافه می شوند
۴. ویزیت های منظم	تنظیم نیروهای براکت (هر ۴-۶ هفته) یا تعویض الاینرها (هر ۱-۲ هفته)	کنترل حرکت دندان ها و اصلاح طرح در صورت نیاز
۵. پایان درمان	برداشتن براکت ها یا توقف استفاده از الاینر	قالب گیری برای ریتینر (نگهدارنده)
۶. مرحله نگهدارنده (ریتینر)	استفاده از ریتینر ثابت یا متحرک برای ثابت ماندن نتایج	معمولاً تمام وقت (اولین ماه ها) و سپس شب ها استفاده می شود

جدول توضیح مراحل درمان | اگر بپرسید که مهم ترین مرحله ارتودنسی چیست باید بگوییم که دو مرحله اول واقعا مهم تر هستند. هرچند که نباید اهمیت هیچ گامی را دست گرفت.

هزینه ارتودنسی چقدر است؟

هزینه درمان به مواردی مثل نوع روش، شدت مشکل، طول درمان، کلینیک انتخابی و شهر محل درمان بستگی دارد.در ایران، قیمت ها متغیر هستند، اما بازه تقریبی بین ۲۰ تا ۲۰۰ میلیون تومان (یا بیشتر برای روش های نامرئی) قابل پیش بینی است. برای اطلاع از هزینه های تقریبی درمان به صفحه هزینه ارتودنسی در سال ۱۴۰۴ مراجعه فرمایید.

برای شروع درمان ارتودنسی خودتان می توانید همین الان با ما تماس بگیرید…

ما باور داریم که لبخند هر فرد، نشان دهنده اصالت و شخصیت اوست و بسیار ارزشمند است. برای همین، در تمام مراحل درمان، از همان اولین باری که شما را معاینه می کنیم تا روزی که درمان به پایان می رسد، در کنار شما هستیم.

هر مرحله از درمان ارتودنسی شما را با دقت فراوان، تخصص کامل و ظرافت خاصی پیش ببریم. ابزارهایی که برای درمان استفاده می کنیم، چه براکت های ثابت باشند و چه پلاک های شفاف متحرک، فقط وسیله نیستند.

ما به آن ها به چشم ابزاری نگاه می کنیم که کمک می کنند تا زیبایی طبیعی که در لبخند شما وجود دارد، آشکارتر شود و به بهترین شکل ممکن شکوفا شود. هدف ما این نیست که هویت لبخند شما را تغییر دهیم، بلکه می خواهیم بهترین نسخه از دندان های خودتان را به نمایش بگذاریم.

ما از صمیم قلب باور داریم که ….

یک لبخند اصیل و واقعی، زیباترین داستانی است که هر کسی می تواند با چهره اش برای دنیا تعریف کند و آن را روایت کند. ما به ارزش لبخند شما احترام می گذاریم.

پاسخ به سوالات رایج