دلیل بزرگ بودن فک بالا یا پایین چیست؟ (+ روش های درمان)

اگر احساس می کنید فک بالا یا چانه شما بیش از حد جلو آمده و چهره تان حالتی “خشن” یا “عصبانی” دارد؟ این اولین نشانه از یک ناهنجاری رایج به نام ماکروگناتیا (Macrognathia) یا بزرگ بودن فک بالا یا پایین است. در این مقاله هرچیزی که لازم است درباره این مشکل بدانید را به زبانی ساده توضیح می دهیم.

منظور از بزرگ بودن فک بالا یا پایین چیست؟

برخلاف مشکل کوچک بودن فک که در آن فضا کم است، در اینجا با رشد بیش از حد یک یا هر دو فک مواجه هستیم. رشد اضافی که اتفاق می افتد، تعادل و هماهنگی بین فک بالا، فک پایین و سایر اجزای صورت را به هم می زند. بنابراین این مشکل می تواند به دو شکل اصلی بروز کند که هر کدام علائم و نشانه های خاص خود را دارند.

دلیل بزرگی فک بالا یا پایین چیست؟ (توضیح مهم ترین دلایل)

متاسفانه دلایل اصلی بزرگ بودن فک بالا یا پایین معمولاً ریشه در عواملی دارند که کنترل آن ها از دست ما خارج است. موارد زیر دقیقا چیزهایی هستند که کنترلشان از دست ما خارج است:

ژنتیک و وراثت

این اصلی ترین و شایع ترین علت بزرگی فک بالا یا پایین است. الگوی رشد فک و صورت به شدت تحت تأثیر ژن هایی است که از والدین به ارث می بریم. اگر این ناهنجاری در خانواده شما مسبوق به سابقه است، خب احتمال بروز آن در شما نیز بیشتر است.

اختلالات هورمونی

در موارد بسیار نادر، شرایطی مانند غول پیکری (Gigantism) یا آکرومگالی که ناشی از تولید بیش از حد هورمون رشد هستند، می توانند باعث رشد غیرطبیعی و بیش از حد استخوان های فک شوند. (این مورد البته خیلی شایع نیست)

سندرم های مادرزادی

برخی سندرم های ژنتیکی خاص نیز می توانند با رشد بیش از حد فک همراه باشند. بنابراین این ها هم کنترلشان دست ما نیست. در کل نیز برخلاف مشکل فک کوچک، عادات کودکی معمولاً نقش مهمی در ایجاد فک بزرگ ندارند و عامل اصلی، الگوی رشد ژنتیکی است.

نشانه های بزرگ بودن فک پایین (Mandibular Prognathism)

این حالت شایع تر و شناخته شده تر است و اغلب به آن “کلاس ۳ اسکلتی” می گویند. در این وضعیت، فک پایین بیش از حد رشد کرده و جلوتر از فک بالا قرار میگیرد. علائم بزرگی فک پایین به شرح زیر هستند:

• جلو بودن چانه: این بارزترین علامت است. چانه به طور مشخصی جلوتر از لب بالا قرار دارد و نیمرخ صورت حالتی مقعر (کاو) پیدا می کند.
• آندربایت (Underbite): دندان های جلویی فک پایین، جلوتر از دندان های جلویی فک بالا قرار می گیرند. این حالت برعکس رابطه طبیعی دندان هاست.
• مشکل در جویدن و صحبت کردن: به دلیل رابطه نادرست دندان ها، عمل بریدن و جویدن غذا، به خصوص با دندان های جلو، دشوار است. همچنین ممکن است فرد در تلفظ برخی حروف دچار مشکل شود.
• مشکل در بستن لب ها: فرد برای اینکه بتواند لب ها را روی هم قرار دهد، باید به عضلات چانه و لب خود فشار بیاورد که این کار به چهره حالتی “زورزده” می دهد.

• درد مفصل فک (TMJ): موقعیت نادرست فک می تواند فشار زیادی به مفصل گیجگاهی-فکی وارد کند و باعث درد، صدا و مشکلات دیگر شود.

علائم بزرگ بودن فک بالا (Maxillary Prognathism)

این حالت (یعنی بزرگی فک بالا) به طور معمول کمتر شایع است. علایمش هم شامل موارد زیر می شود:

• بیرون زدگی دندان ها و فک بالا: دندان های جلویی فک بالا به طور مشخصی بیرون‌زده‌هستند (Protrusion).
• فاصله زیاد بین دندان های بالا و پایین (اورجت شدید): فاصله افقی بین دندان های جلویی بالا و پایین بسیار زیاد است.
• عدم دیده‌شدن چانه: به دلیل جلو بودن بیش از حد فک بالا، ممکن است به نظر برسد که فرد چانه ندارد یا چانه‌اش بسیار عقب است.
• لبخند لثه ای (Gummy Smile): رشد عمودی بیش از حد فک بالا می تواند باعث شود هنگام لبخند زدن، مقدار زیادی از لثه نمایان شود.

چطور مشکل بزرگی فک پایین یا بالا را اصلاح کنیم؟

ببینید روش درمان بزرگ بودن فک بالا یا پایین، به سن بیمار و شدت ناهنجاری بستگی دارد. هدف از درمان در واقع نه تنها ایجاد یک رابطه دندانی صحیح، بلکه رسیدن به یک چهره هماهنگ و متعادل است. در ادامه توضیح می دهیم که چطور می شود این مشکل را در دوران کودکی و بزرگسالی اصلاح کرد:

درمان کوچکی فک بالا یا پایین در دوران رشد (کودکی و نوجوانی)

اگر مشکل در سنین پایین تشخیص داده‌شود، می توان تا حدی رشد فک را کنترل و هدایت کرد. چطور اینکار را انجام می دهیم؟ مثلا با یکی از این دو روش:

فیس ماسک (Facemask) و چانه بند (Chin Cup)

برای کودکانی که فک پایین شان در حال رشد بیش از حد است، می توان از این دستگاه های خارج دهانی استفاده کرد. فیس ماسک با کشیدن فک بالا به سمت جلو، رشد آن را تحریک می کند و به طور غیرمستقیم، رشد فک پایین را مهار می کند. چانه بند نیز با اعمال فشار مستقیم روی چانه، سعی در کنترل رشد فک پایین دارد.

ارتودنسی کاموفلاژ یا جبرانی

اگر مشکل خفیف باشد و شخص در اواخر دوره نوجوانی باشد می توان فقط با کمک خود ارتودنسی، مشکل را تا حدی پنهان کرد. این کار ممکن است همراه با کشیدن دندان از فک پایین باشد. دلیلش هم این است که بتوان دندان های جلویی را به عقب برد. البته که این روش، مشکل اسکلتی اصلی را حل نمی کند، اما ظاهر دندان ها را بهتر می کند.

درمان بزرگی فکی پایین یا بالا در بزرگسالان

در بزرگسالی، متاسفانه چون رشد فک ها متوقف شده، دیگر نمی توان با دستگاه های ارتودنسی، الگوی رشد را تغییر داد. بنابراین، راه حل قطعی و استاندارد برای درمان بزرگ بودن فک بالا یا پایین در بزرگسالان، ترکیبی از ارتودنسی و جراحی فک (ارتوگناتیک) است. خود جراحی ارتوگناتیک شامل مراحل زیر می شود ….

ارتودنسی قبل از جراحی (حدود ۱۲-۱۸ ماه)

در این مرحله، متخصص ارتودنسی با استفاده از ارتودنسی ثابت یا ارتودنسی نامرئی، دندان ها را برای روز جراحی آماده می کند. او دندان ها را روی استخوان فک مرتب می کند تا پس از جراحی، به بهترین شکل ممکن روی هم قرار بگیرند. (این مرحله دقیقاً مشابه چیزی است که در مقاله “آیا برای جراحی فک حتما باید ارتودنسی انجام دهیم؟” توضیح داده‌شد).

جراحی فک (ارتوگناتیک)

جراح فک و صورت، طی یک عمل جراحی (تحت بیهوشی کامل)، استخوان فک بزرگ (معمولاً فک پایین) را برش داده، آن را به عقب می برد و در موقعیت صحیح و هماهنگ با فک بالا و سایر اجزای صورت قرار می دهد. سپس فک را با پیچ و پلاک های تیتانیومی کوچک، در جای جدید خود ثابت می کند.

ارتودنسی بعد از جراحی (حدود ۶ ماه)

پس از دوره نقاهت، متخصص ارتودنسی تنظیمات نهایی را برای رسیدن به یک رابطه دندانی بی نقص و پایدار انجام می دهد. نتیجه این درمانِ ترکیبی، نه تنها یک لبخند زیبا با عملکرد بهتر است، بلکه یک تغییر چشمگیر و مثبت در هماهنگی و زیبایی چهره شما نیز هست.

جدول مقایسه روش های درمانی برای بزرگ بودن فک بالا یا پایین (در یک نگاه)

تصمیم گیری در مورد انتخاب بهترین روش جهت درمان بزرگی فک بالا یا پایین، پس از معاینه دقیق، تهیه رادیوگرافی های لازم و مشورت بین شما، متخصص ارتودنسی و جراح فک انجام خواهد شد.

پاسخ به سوالات پرتکرار شما در خصوص بزرگ بودن فک بالا یا پایین